STANOWISKO W SPRAWIE BEZPIECZEŃSTWA ENERGETYCZNEGO POLSKI

W myśl polskiego prawa energetycznego za bezpieczeństwo energetyczne państwa należy rozumieć […]stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań – ochrony środowiska.

Od bezpieczeństwa energetycznego zależy m. in. obronność państwa i praktycznie każde inne parametryczne bezpieczeństwo: społeczne, ekonomiczne, informacyjne, militarne, polityczne, gospodarcze, zdrowotne. Jest strategicznym czynnikiem warunkującym stabilną egzystencję i rozwój całego narodu oraz poprawne funkcjonowania kraju, zarówno na płaszczyźnie wewnętrznej jak i na arenie międzynarodowej.

Na podstawie powyższych definicji zostaną zaprezentowane wybrane zagrożenia dla bezpieczeństwa energetycznego Polski.

1. Ogólnoświatowe kurczenie się zasobów nieodnawialnych źródeł energii z których obecnie produkuje się 75% światowej energii powodują ostrą rywalizację polityczną o strefy wpływów (m.in. konflikty zbrojne) mocarstw na arenie międzynarodowej. Pozostałe 25% produkcji światowej energii to około 19 % ze źródeł odnawialnych i 6 % z energii jądrowej.
2. Przepisy prawne i orzeczenia sądów w Polsce są istotną barierą w zakresie rozbudowy sieci elektroenergetycznych, m.in. długi czas pozyskania terenów pod inwestycję, wg szacunków budowa 80 km linii niskich napięć może trwać od 7 do 15 lat.
3. Działania legislacyjne w zakresie polityki bezpieczeństwa energetycznego prowadzone są w sposób mało pilny i transparentny.
4. Należy podkreślić iż niebawem zaczną lub już obowiązują przyjęte dyrektywy, których Polska nie wdrożyła i może płacić kary finansowe liczone w dziesiątkach milionów Euro w skali jednego miesiąca.
5. Zasadniczym problemem zagrażającym bezpieczeństwu państwa jest systematyczna utrata kontroli nad polskimi złożami surowców energetycznych.
   5.1. Duża ilość koncesji (nawet 20%) na gaz ziemny oraz gaz niekonwencjonalny (łupkowy) zostało przejętych przez różnego rodzaju spółki i firmy będące pośrednio lub bezpośrednio zależne od rosyjskich firm sektora energii tj. Gazprom.
   5.2. Konsekwencją takiej sytuacji mogą być opóźnienia w poszukiwaniach eksploatacji surowca, a nawet tzw. zamrożenie koncesji.
   5.3. Problemem wewnętrznym Polski jest brak należytej kontroli nad procesem przyznawania koncesji, w tym sprawowaniem nadzoru nad bogactwem naturalnym kraju.
6. Ze względu na bardzo silne uzależnienie surowcowe od Rosji, Polska polityka zagraniczna ma bardzo duży wpływ na polską energetykę. Wymaga odpowiedniej komunikacji i koordynacji między Prezydentem RP, Radą Ministrów i Ministrem Spraw Zagranicznych szczególnie w aspekcie dywersyfikacji dostaw surowców energetycznych.
7. Szczególnym zagrożeniem jest ponad 90% uzależnienie od importu ropy naftowej i ponad 60% uzależnienie od importu gazu ziemnego z Rosji. W przypadku gazu standardy międzynarodowe zalecają 30 % zależność z jednego źródła.
8. Projekt dywersyfikacji dostaw ropy naftowej Odessa – Brody – Płock (Gdańsk) od wielu lat pozostaje na poziomie pomysłu.
9. Samowystarczalność Polski w gaz z 0,98 w połowie lat 90, spadnie do ok. 0,6 w 2020r. Należy dążyć do większego uniezależnienia się od dostaw z Rosji.
10. Niepokojącym zjawiskiem jest zwiększający się import węgla z Rosji. Efektem będzie mniejsza konkurencyjność polskiego węgla na rynkach europejskich, a tym samym kłopoty polskich kopalń. Węgiel obecnie jest głównym surowcem do produkcji energii elektrycznej.
11. Brak jasnej wizji wdrożenia energetyki jądrowej w Polsce. Mało realny jest termin budowy elektrowni jądrowej do 2020 - 2021, w ramach harmonogramu z 2009 r. Ministerstwa Gospodarki. W przybliżeniu można wskazać na rok 2025.
12. System przesyłowy gazu ziemnego cechuje się w wielu miejscach ograniczoną przepustowością, w granicach 70 – 85%, konieczne są inwestycje. Szczególnie Polska północno – zachodnia wymaga rozbudowy systemu przesyłowego gazu ziemnego.
13. Brak równomiernej lokalizacji mocy wytwórczych energii elektrycznej. Takie moce znajdują się głównie w centralnej i południowej części państwa.
14. Przestarzałe bloki energetyczne, niektóre wybudowane 40 – 50 lat temu, cechują się niską efektywnością energetyczną i koniecznością zamykania w najbliższym czasie. Podobna sytuacja występuje w sieciach przesyłowych i dystrybucyjnych oraz transformatorach ze średniego napięcia na niskie.
15. Wysoki stopień zużycia urządzeń i sieci elektroenergetycznych zmniejsza odporność na czynniki nadzwyczajne, tj. warunki atmosferyczne (śnieg, lód, upały, silny wiatr) zwiększając ryzyko awarii systemowej np. blackout w 2008 r. w województwie zachodniopomorskim. W sierpniu 2015 roku z powodu upałów ogłoszono 20 stopień zasilania dla całego kraju oznaczający największe ograniczenia w dostawie prądu aby odciążyć sieć energetyczną i uchronić ją od niekontrolowanych wyłączeń, tzw. blackoutów. Ponadto powołano sztab kryzysowy z udziałem Premiera RP.
16. Efektem powyższych sytuacji są przeciążenia, lokalne wzrosty zapotrzebowania energii, zbyt duża ilość mocy biernej w systemie elektroenergetycznym. Skutkiem takich zjawisk i zwiększania zapotrzebowania na energię mogą być awarie systemowe w 2016 - 2017r.
17. Brak rozwoju oraz inwestycji w odnawialne źródła energii (OZE).

PROPONOWANE KIERUNKI DZIAŁAŃ W CELU POPRAWY SEKTORA ENERGETYCZNEGO

Do proponowanych kierunków działań Stowarzyszenie Polskich Energetyków zalicza całą gamę przedsięwzięć, począwszy od zmiany ustawodawstwa i poprawy skuteczności działań legislacyjnych aż po efektywny rozwój infrastruktury energetycznej.

1. Zmiana ustawodawstwa i prawa w kierunku ułatwień inwestycyjnych w zakresie infrastruktury energetycznej, zarówno energetyki tradycyjnej opartej na źródłach nieodnawialnych, jak i alternatywnych źródeł, zwłaszcza odnawialnych źródeł energii (OZE).
2. Poprawa transparentności i zaangażowania w działaniach legislacyjnych w obszarze polityki bezpieczeństwa energetycznego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na terminową implementację przyjętych dyrektyw Unii Europejskiej aby być na bieżąco z obowiązującymi regulacjami unijnymi i nie narażać budżetu Polski na płacenie olbrzymich kar finansowych.
3. Wdrożenie działań regulujących przyznawanie koncesji i zapobiegających utracie kontroli nad polskimi złożami surowców energetycznych i bogactwem naturalnym Polski.
4. Prowadzenie intensywnych działań politycznych celem doprowadzenia do dywersyfikacji dostaw ropy naftowej i gazu, w tym zatrzymanie spadku samowystarczalności gazowej.
5. Zahamowanie zwiększającego się importu węgla z Rosji jako kolejnego uzależnienia energetycznego oraz ochrona polskich kopalń przed bankructwem i tzw. wrogim przejęciem równoznacznym z utratą kontroli nad polskimi złożami surowców energetycznych.
6. Zachować szczególną ostrożność przy decyzjach inwestycyjnych w gaz łupkowy.
7. Z powodu bardzo dużych kosztów budowy elektrowni atomowej, brak uranu w Polsce, co może skutkować kolejnym uzależnieniem surowcowym, kończenie się uranu na świecie, problemami z odpadami radioaktywnymi oraz dużymi kosztami procesu utylizacji po zakończeniu pracy elektrowni, a także brakiem pewności co do technologii zastosowanych reaktorów III czy IV generacji, należy ostateczną decyzję o budowie elektrowni atomowej poddać dokładnej i wszechstronnej analizie.
8. Przyspieszyć ostateczne oddanie do eksploatacji gazoportu (terminal LNG) w Świnoujściu i naftoportu w Gdańsku na terenie Portu Północnego.
9. Systematycznie modernizować i rozbudowywać istniejącą infrastrukturę energetyczną:
• sieci przesyłowych i transformatorów,
• poprawić przepustowość systemu przesyłowego gazu ziemnego, w tym dokonać rozbudowy przesyłu gazu ziemnego w północno - zachodniej części Polski,
• z powodu dużych zasobów węgla na terenie Polski i dotychczasowej energetyki opartej na węglu, budować nowe bloki energetyczne z jednoczesnym rozwojem technik ochrony środowiska.
10. Inwestować w rozwój alternatywnych źródeł energii, zwłaszcza odnawialnych źródeł energii (OZE). Z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego kraju, wymogów ekologicznych i prawodawstwa Unii Europejskiej rozwój OZE jest priorytetem dla Polski. Ponadto rozwój energii rozproszonej, w formie OZE wygeneruje w całym kraju dodatkowe miejsca pracy, zmniejszając bezrobocie i zwiększając wpływy podatkowe do budżetu państwa, a także wzmacnia bezpieczeństwo energetyczne z punktu widzenia możliwości ataku dywersyjnego lub terrorystycznego. Potencjalny atak na jeden duży obiekt i zagrożenie brakiem zasilania energetycznego na dużym obszarze kraju jest bardziej prawdopodobne niż atakowanie setek czy tysięcy obiektów wytwarzających energię elektryczną i zasilających niewielki teren lub kilka obiektów.
11. Należy inwestować w budowę spalarni śmieci aby sprostać wymogom UE w sprawie poziomu recyklingu odpadów surowcowych i nie ponosić dużych kosztów składowania.